ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ ΣΚΑΚΙ

Η ΕΛΛΑΔΑ ΠΕΜΠΤΗ
ΣΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΡΩΤΑΘΛΗΜΑ
ΣΥΝΘΕΣΕΩΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ 1988

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΑΡΗΣ ΦΟΥΓΙΑΞΗΣ
ΜΗΝΙΑΙΟ ΣΚΑΚΙΣΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΚΑΙΣΣΑ»
Β’ ΠΕΡΙΟΔΟΣ, ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1988, ΤΕΥΧΟΣ 1
ΕΚΔΟΤΗΣ ΚΑΙΣΣΑ
ΣΚΑΚΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ, ΚΑΛΛΙΔΡΟΜΙΟΥ 8
(Ελπίζω να μου επιτρέπει ο κ. ΦΟΥΓΙΑΞΗΣ να έχω εδώ το ενδιαφέρον έργο του. ΑΜΤ)

Στο πρόσφατο, τρίτο στη σειρά, παγκόσμιο πρωτάθλημα συνθέσεως σκακιστικών προβλημάτων, η χώρα μας σημείωσε τη μεγαλύτερη επιτυχία –σε απόλυτους τουλάχιστον αριθμούς- που έχει να επιδείξει το ελληνικό σκάκι σε επίπεδο εθνικών ομάδων: κατετάγη 5η ανάμεσα σε 22 χώρες που συμμετείχαν, ενώ ανακηρύχθηκε 1η ανάμεσα στα κράτη του «δυτικού» κόσμου.
Η σειρά των πρώτων 6 χωρών είναι: 1. Σοβιετική Ένωση, 2. Πολωνία, 3. Γιουγκοσλαβία, 4. Τσεχοσλοβακία, 5. Ελλάδα, 6. Γαλλία.

Θα ήταν ίσως ενδιαφέρον να αναφέτουμε τη διακικασία που ακολουθιέται στο Πανκόσμιο Πρωτάθλημα (World Chess Composition Tourney). Η Διεθνής Επιτροπή Καλλιτεχνικού Σκακιού, η οποία αποτελείται από αντιπροσώπους όλων των χωρών που είναι επίσημα μέλη της και τελεί υπό την αιγίδα της FIDE, κατορίζει τις χώρες εκείνες που θα προτείνουν ένα συγκεκριμένο θέμα για κάθε κατηγορία ανάμεσα στα οποία, μετά από διεξοδική συζήτηση, επιλέγονται αυτά στα οποία καλούνται οι προβληματιστές όλου του κόσμου να συμμετάσχουν.

Υπάρχουν 10 κατηγορίες (2 για ορθόδοξα των 2 κινήσεων, 2 για ορθόδοξα των 3 κινήσεων, 2 για το μυθικό σκακι και από ένα για τα πολυκίνητα, τα βοηθητικά, τα αντίστροφα και τις σπουδές). Κάθε χώρα έχει δικαίωμα να συμμετάσχει σε 8 το πολύ κατηγορίες με 3 το πολύ προβλήματα σε κάθε κατηγορία.
Όλα τα προβλήματα συγκεντρώνονται από τον υπεύθυνο διαιτητή της διοργανώτριας χώρας, ο οποίος κι αναλαμβάνει να τα ανατυπώσει σε ανώνυμα διαγράμματα, έτσι ώστε οι κριτές να μην γνωρίζουν τα ονόματα και τη χώρα προέλευσης των συνθετών. Οι κριτές κατατάσσουν τα πρώτα 20 προβλήματα σε κάθε κατηγορία αξιολογώντας τα με βαθμούς από 1 έως 20. ‘Ετσι συνκεντρώνονται τα επί μέρους αποτελέσμανα και υπολογίζεται η συνολική βαθμολογία. Όλη αυτή η διαδικασία διαρκεί περίπου 4 χρόνια.

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΤΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ ΤΟΥΣ

Οι συνθέτες των οποίων προβλήματα διακριθηκαν είναι οι: Δημήτρης Καπράλος με 7 αξιολογημένα έργα, Βύρων Ζάππας με 4 και Παντελής Μαρτούδης, Νίκος Σιώτης, Βασίλης Λύρης με 1 ο καθένας, δίχως να παραγνωρίζεται η σημαντική συμβολή των Θύμιου Παπακωνσταντίνου, Χάρη Φουγιαξή, Παύλου Μουτεσίδη και Γιώργου Γεωργόπουλου.

Ας δούμε, λοιπόν, ορισμένα από τα διακριθέντα ελληνικά προβλήματα (η στενότητα χώρου δεν μας επιτρέπει, δυστυχώς, να τα παρουσιάσουμε όλα). Στη δεύτερη κατηγορία των ορθόδοξων σε 2 κινήσεις το θέμα που πρότεινε η Ισπανία ήταν : «Υπάρχουν τουλάχιστο δύο δοκιμές με την ίδια απειλή. Η απειλή μπορεί να αντιμετωπιστεί από το μαύρο με τουλάχιστο δύο τρόπους, ένας, όμως, μόνο αμύνεται ικανοπιητικά σε κάθε δοκιμή. Οι μαύρες άμυνες είτε πρέπει να καθίστανται δυνατές από τις δοκιμές, είτε να προβλέπονται με ματ στο φαινομενικό παιχνίδι. Όλες οι τεματικές άμυνες πρέπει να εμφανίζονται ως βαριάντες στη λύση». Εδώ η χώρα μας πήρε την 1η θέση με τα προβλήματα Νο 1 και Νο 2 :

(1) ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΠΡΑΛΟΣ - #2
3η Παγκόσμιο Πρωτάθλημα 1988
2η Θέση Τμήμα Α2
Διαγράμμα

Ματ σε 2

Στο πρώτο ο μαύρος Ρ έχει ένα τετράγωνο φυγής στο δ4, πλην όμως αν 1...Ρδ4 τότε 2.Βγ3 ματ. (Φενομενικό πεχνίδι)
Το δοκιμαστικό παιχνίδι έχει ως εξής:
1.Ιδ_? (2.Βδ6) 1...Ρδ4/Ρζ4/Ρζ6!
1.Ιβ4? Ρxζ6! (1...Ρζ4? 2.Ιxδ3#. 1...Ρxδ4? 2.Ιγ6#) .
1.Ιxβ6? Ρζ4! (1...Ρxδ4? 2.Βγ5#. 1...Ρxζ6? 2.Ιδ7#) .
1.Ιε3? Ρxδ4! (1...Ρxζ6? 2.Ιη4#. 1...Ρζ4? 2.Πxζ5#)

Ενώ η λύση είναι 1.Ιε7! (2.Βδ6)
1...Ρxδ4 2.Ιγ6#
1...Ρζ4 2.Ιη6#.
1...Ρxζ6 2.Πxζ5#
Δηλαδή ο Ιδ5 δίνει κάθε φορά δύο επιπλέον τετράγωνα φυγής με αποτέλεσμα να έχουμε μεταξυ των 4 φάσεων αλλαγμένα ματ.

Το περιεχόμενο του Νο 2 είναι παρόμοιο μ’ αυτό του προηγουμένου προβλήματος, μόνο που εδώ έχουμε μπλοκαρίσματα δύο μαύρων κομματιών στο γ5 αντί για φυγές του μαύρου Ρ.

(2) ΒΥΡΩΝ ΖΑΠΠΑΣ - #2
3η Παγκόσμιο Πρωτάθλημα 1988
5η Θέση Τμήμα Α2
Διαγράμμα

Ματ σε 2

Φαινομενικό παιχνίδι: 1...Ργ5/Ιγ5 2.Αβ6/Αγ3 ματ.
Δοκιμές:
1.Ιδ_? (2.Πγ4) 1...Ργ5/Ιγ5/Βγ5!
1.Ιζ4? Ιxγ5! (1...Ρxγ5? 2.Βxδ6#. 1...Βxγ5? 2.Πxδ3#) .
1.Ιε7? Βxγ5! (1...Ρxγ5? 2.Βα7#. 1...Ιxγ5 2.Ιγ6#) .
1.Ιxγ3? Ρxγ5! (1...Βxγ5? 2Π¦xε4#. 1...Ιxγ5 2.Ιβ5#)

Λύση: 1.Ιβ4!
1...Ρxγ5 2.Βα7#
1...Βxγ5 2.Πxδ3#.
1...Ιxγ5 2.Ιγ6#.
1...Βδ5 2.Πxδ5#

Η υψηλή διάκριση του Νο 3 στην πρώτη κατηγορία των ορθόδοξων 3 κινήσεων οφείλεται στο ότι ο μεγάλος Έλληνας συνθέτης συνδυάζει το θέμα («σε τουλάχιστο δύο βαριάντες υπάρχουν λευκή προαγωγή και κάρφωμα ή ξεκάρφωμα κομματιού»), που πρότειναν οι ΗΠΑ, με αμοιβαίες αλλαγές μεταξύ δοκιμής και λύσης (βλ. σχετικά και «DIVA CAISSA», τεύχος 14).

(3) ΒΥΡΩΝ ΖΑΠΠΑΣ
3η Παγκόσμιο Πρωτάθλημα
3η Θέση Τμήμα Β1
Διαγράμμα

Ματ σε 3

Δοκιμή:
1.Ιδβ6? (απειλεί 2.Ια7 Ργ5 3.Αδ6 ματ).
Κύριες βαριάντες:
1...Βxα8 2.δ8=Ι+ (2.δ8=Β+? Ρβ7!) 2...Ργ5 3.Αδ6#.
1...Ιζ7 2.δ8=Β+! (2.δ8=Ι+? Ργ5!) 2...Ργ5 3.Βδ4#.
Δευτερεύουσες:
1...Ργ5 2.Αδ6+ Ργ6 3.Ια7#.
1...Αxβ8 2.Ιε7+ Ιxε7 3.δ8=Β#.
1...Αδ5 2.Πxδ5 Βxα8 3.δ8=Ι#.
Η άμυνα του μαύρου είναι 1...γxδ2!

Προσέξτε τώρα τις αντιστροφές που εισάγει η λύση:
1.Πδ4! (απειλεί 2.Ιβ4 Ργ5 3.Αδ6 ματ) οπότε 1...Βxα8 2.δ8=Β+ (2.δ8=Ι+? Ργ5!) 2...Ργ5 (2...Ρβ7 3.Πβ4#) 3.Ββ6#.
1...Ιζ7 2.δ8=Ι+! (2.δ8=Β+ Ργ5!) 2...Ργ5 3.Ιxβ7#.
Και επίσης 1...Ργ5 2.Βxβ7 Αxδ4 3.Βγ7#.
1...Αxβ8 2.Ιβ4+ (2.Ιδε7+ Ιxε7 3.δ8=Β#) 2...Ργ7 3.δ8=Β#
1...Αxδ5 2.Πxδ5 Βxα8 [2...Αxβ8 3.Πγ5#. 2...Ιζ4 3.Ιε7# (3.Ια7#) . 2...Αδ6 3.Πxδ6# (3.Ια7#) . 2...Αδ4 3.Πδ6#] 3.δ8=Ι#

Το προταθέν από τη Σοβιετική Ένοση θεμα για την κατηγορία των ορθόδοξων πολλών κινήσεων («Σε μία δοκιμή, ο μαύρος επαναλαμβάνει τη μανούβρα ή την ιδέα του λευκού κι έτσι αμύνεται στην απειλή. Στη λύση, οι ίδιες μανούβρες εκτελούνται από λευκό και μαύρο, πλην όμος ο λευκός μπορεί τώρα να δώσει ματ») αποδείχθηκε εξερετικά ενδιαφέρον. Προσέξτε την καθαρότατη έκφρασή του στο πρόβλημα Νο 4.

(4) ΒΥΡΩΝ ΖΑΠΠΑΣ
3η Παγκόσμιο Πρωτάθλημα 1988
6η Θέση Τμήμα C
Διαγράμμα

Ματ σε 4

Δοκιμές:
1.Πxε7? Αxζ3! (1...ζ5? 2.Πε4+ ζxε4 3.Αζ6#) 2.Πε4+ Αxε4 3.Αxζ6+ Πxζ6!;
1.Αxε7? Πxζ3! (1...Βθ4? 2.Αxζ6+ Βxζ6 3.Πε4#) 2.Αxζ6+ Πxζ6 3.Πε4+ Αxε4!]

Πρώτα λοιπόν 1.Αδ5! (απειλεί 2.γ6 κ.λπ.) οπότε αν 1...β6 2.Πxε7 Αxζ3 3.Πε4+ Αxε4 4.Ιγ6# αν δε 1...Ιxβ3 2.Αxε7 Πxζ3 (2...Βθ4 3.Αxζ6+ Βxζ6 4.Πε4#) 3.Αxζ6+ Πxζ6 4.Ιγ2#

Στην κατηγορία των βοηθητικών το θέμα που πρότεινε η Ρουμανία ήταν: «Τέμπο κινήσεις (αναμονής) από το μαύρο ή το λευκό με σαχ».
Το Νο 5 εκφράζει το θέμα 4 φορές με κομψό τρόπο:

(5) ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΑΡΤΟΥΔΗΣ
3η Παγκόσμιο Πρωτάθλημα 1988
3η – 8η Θέση Τμήμα Ε
Διαγράμμα

Βοηθητικό Ματ σε 2
4 Λύσεις

Λύσεις:
1.Πε5 Ιθ6+ 2.Αxθ6 Ιδ6#
1.ε5 Ιε7+ 2.Αxε7 Ιη7#;
1.Ι6ε5 Ιη7+ 2.Αxη7 Ιε7#;
1.Ι4ε5 Ιδ6+ 2.Αxδ6 Ιθ6#


Το θέμα στην κατηγορία του μυθικού σκακιού που πρότεινε η Σουηδία ζητούσε ορθόδοξα προβλήματα 3 κινήσεων συνδυασμένα με τον κανονισμό Κίρκη και την εξής ιδέα: «Η πρώτη μαύρη κίνηση ανοίγει μια γραμμή που ξεκινά από ένα τετράγονο στην πλεθρά του λευκού και που χρησιμοποιείται για αναγέννηση. Στη δεύτερη κίνηση ο μαύρος κόβει ένα λευκό κομμάτι που εμφανίζεται σ’ αυτό το τετράγωνο». Στην Κίρκη, κάθε κομμάτι που κόβεται, είτε λευκό είτε μαύρο, επιστρέφει αυτόματα στο τετράγωνο που έχει στην στην αρχική θέση της παρτίδας, του οποίου το χρώμα είναι ίδιο με αυτό του τετραγώνου, όπου συμβαίνει το πάρσιμο. Τα πιόνια επιστρέφουν στην 2η η 7η οριζόντια ανάλογα αν είναι λευκά ή μαύρα και στην ίδια στήλη που βρίσκονταν. Αν το τετράγωνο αναγγέννησης ενός κοματιού είναι κατειλημμένο, τότε το κομμάτι απομακρύνεται από τη σκακιέρα.
Στο Νο 6 προσέξτε πόσο έξυπνα συνδυάζεται το θέμα με «σταυρωτά σαχ»:


(6) ΝΙΚΟΣ ΣΙΩΤΗΣ
ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΥΡΗΣ
3ο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα 1988
9η θέση Τμήμα G1
Διαγράμμα

Ματ σε 3
Κίρκη

1.β4! (απειλεί 2.β5 ματ) 1...αxβ3(Σβ2) 2.δ8=Π! (απειλεί 3.α8=Β ματ) 2...Πxδ8(Πα1)+ 3.Αxδ2(Σδ7) ματ.
1...γxβ3(Σβ2) 2.η8=Α! (απειλεί 3.α8=Β ματ) 2...Βxη8(Αζ1)+ 3.εxζ3(Σζ7) ματ.